Chiếc khăn lươn luôn được bà tôi thắt gọn gàng như một cách để tỏ lòng biết ơn đối với phong tục truyền thống, cũng là lời dặn dò bí mật của bà đối với con cháu trong nhà.
Tóc bà tôi rất dài, khi xõa thì dài đến tận chân. Trong vở văn tiểu học của tôi, tôi vẫn còn những dòng chữ non nớt này: “Bà tôi năm nay đã gần 80 tuổi rồi. Tóc bà dài và đen như gỗ mun. Mỗi sáng, bà ngồi bên lò sưởi buộc tóc bằng khăn quàng cổ.”
Sáng sớm, khi sương còn phủ trên cành lá, ngọn cỏ, tôi thường ngồi bên đống lửa tí tách, sưởi ấm trong khi nhìn bà chải tóc. Lúc đó, bà đã quét sân và nấu xong cháo đậu xanh. Trên bếp chỉ còn một ấm nước chuẩn bị pha trà. Bà tháo tóc ra và buộc gọn gàng sau gáy. Mái tóc đen nhánh của bà buông xõa, che đi tấm lưng gầy gò. Bà bắt đầu chải tóc.
![]() |
Tóc của cô ấy có nhiều sợi màu mây, và chiếc khăn lươn của cô ấy bây giờ phải được lót bằng một cuộn vải – Ảnh do nhân vật cung cấp |
Bà ngoại có một chiếc lược nhựa có răng dày một nửa và răng rộng một nửa. Chiếc lược đó là quà tặng của ông ngoại, vì vậy bà ngoại rất trân trọng nó. Bà ngoại dùng lược răng dày chải nhẹ nhàng tóc bà từ ngọn đến đỉnh đầu để gỡ rối. Sau đó, bà dùng lược răng dày chải theo nhịp từ đỉnh đầu đến ngọn tóc. Khi tóc bà đã mượt và bóng, bà ngoại rẽ tóc thành đường thẳng và buộc gọn gàng thành đuôi ngựa ở phía bên phải.
Tóc của bà dài và dày đến nỗi bà không cần lưới trùm đầu để quấn quanh đầu, chỉ cần một miếng vải thô để cố định tóc theo hình con lươn. Bà đặt một đầu của chiếc khăn nhung đen dài, hình chữ nhật, mềm mại dưới chân tóc đuôi ngựa. Những ngón tay của bà, in dấu vết của sự gian khổ, khéo léo cuộn mép khăn lên và buộc chặt. Bà đi theo dải khăn, nhẹ nhàng quấn toàn bộ phần đuôi tóc của mình trong lớp nhung.
Sau khi cuộn xong, bà nhẹ nhàng nhấc khăn lên, chỉnh lại một chút ở chân tóc, rồi đội lên đầu. Bà bảo nếu đội quá gần trán thì khăn sẽ xẹp, nếu đội quá xa thì khăn dễ bung. Chỉnh lại khăn sao cho cách chân tóc khoảng 3 ngón tay vừa đẹp vừa chắc. Kéo đuôi khăn ra sau gáy, bà chỉnh lại thêm một lần nữa cho gọn gàng, rồi luồn vào dưới khăn. Tay bà nhịp nhàng kéo và ấn đuôi khăn. Đó là cách khăn quấn quanh tóc bà.
Củi khô tỏa ra mùi hương ấm áp của ánh nắng mặt trời. Ánh lửa bập bùng chiếu sáng khuôn mặt dịu dàng, duyên dáng của bà tôi với mái tóc được buộc trong chiếc khăn lụa. Tôi sửng sốt khi nhìn thấy chiếc khăn tròn, đầy đặn, được đặt ngay trên tai tôi và để lộ một đường viền mỏng manh. Tiếng củi nổ lách tách tràn ngập căn bếp nhỏ, khi bà tôi thì thầm với tôi nhiều câu chuyện về chiếc khăn lụa.
Bà kể cho tôi nghe về những ngày thơ ấu của bà, khi bà cố dạy bà cách chải tóc và quấn khăn. Bà mất sớm, và mỗi lần chải tóc, bà lại khóc vì nỗi đau mất mẹ. Những năm tháng trôi qua chậm rãi, nước mắt bà dành cho bà cố cũng cạn dần, nhưng tình yêu của bà dành cho bà cố vẫn mãi mãi.
Tôi thường ôm cánh tay bà, hít hà mùi hương bồ hòn còn vương trên khăn của bà. Mái tóc ấy, bà đã chịu đựng nắng, chịu sương, chịu bao gian khổ để cho chúng ta những gì chúng ta có ngày hôm nay. Chiếc khăn luôn được bà tôi thắt gọn gàng như một biểu tượng của lòng biết ơn đối với phong tục truyền thống. Đó cũng là lời răn dạy ngầm của bà tôi đối với con cháu, rằng dù có trải qua bao gian khổ, chúng vẫn phải giữ gìn những phẩm chất tốt đẹp, nếp sống văn minh, truyền thống đạo đức của gia đình và dân tộc.
Tôi lớn lên, rời xa bà để lên thành phố học hành và làm việc. Những buổi sáng ngồi bên bếp lửa nhìn bà chải tóc chỉ đếm trên đầu ngón tay. Ngày đầu tiên của mùa đông, tôi trở về nhà và chợt nhận ra mái tóc của bà đã có nhiều sợi màu mây và chiếc khăn lươn của bà giờ cần một cuộn vải để nhét vào. Như hiểu được nỗi buồn dâng trào trong tôi, bà nhẹ nhàng ôm tôi tựa vào đôi vai gầy của bà, một tay cầm que chọc lửa nhẹ nhàng khều lửa cho bùng lên. Hơi ấm của lửa sưởi ấm đôi bàn tay lạnh ngắt của tôi. Hơi ấm từ bà khiến lòng tôi lại bình yên.
Và tôi biết rằng sau này, tôi sẽ luôn có tình yêu thương của bà đồng hành. Hình ảnh bà tỉ mỉ chải tóc cho tôi, đôi bàn tay dịu dàng và những lời thì thầm ấm áp của bà đã biến thành ngọn lửa nhỏ sưởi ấm trái tim tôi.
Nguyễn Thanh Ngọc
[yeni-source src=”” alt_src=”https://www.phunuonline.com.vn/thuong-hoai-toc-van-khan-luon-a1537682.html” name=””]