Hình ảnh bát don luôn là kỉ niệm đẹp nhất để nhiều người nhớ và tìm về.
Món ăn Việt Nam thường hấp dẫn nhiều thực khách. Có những món ăn chỉ nghe đến tên, tâm trí cũng có thể ngập tràn hương vị, nhưng có những món ăn dù nhắc đi nhắc lại bao nhiêu lần người ta cũng không thể hình dung ra hình thức, xuất xứ của chúng. Don – đặc sản Quảng Ngãi – là một trong những món ăn như vậy.
 |
| Don – đặc sản Quảng Ngãi – Ảnh: Internet |
Mỗi khi có ai hỏi “Đi Quảng Ngãi ăn gì?”, câu trả lời của tôi luôn là “Đi ăn một bát don”, dù rằng chẳng mấy chốc tôi sẽ nhận được câu hỏi “Don là gì?”. ?
Chỉ cần ra khỏi Quảng Ngãi, bạn sẽ không còn cơ hội thưởng thức một tô don đúng nghĩa bởi sự độc đáo và đặc sản của món ăn này mà không vùng quê nào có được.
***
Don là một món ăn đơn giản đến mức không thể đơn giản hơn.
Những thực khách lần đầu tiên nhìn bát don được bưng ra ai cũng ngạc nhiên vì đó chỉ là một bát nước trong vắt với vài miếng don nhỏ, ít hành củ, hành lá và vài miếng bánh tráng chín. trong và bánh tráng mỏng đã sẵn sàng để phá vỡ. Chỉ thế thôi cũng đủ làm thương bất cứ người Quảng Ngãi xa quê nào.
Nếu không phải là người sành ăn hay có hiểu biết nhất định về don, bạn sẽ rất dễ nhầm lẫn giữa don và hến.
Don sống ở vùng nước lợ, cửa biển, thuộc họ hến, dài hơn một tấc. Ruột có màu vàng xen lẫn phổi bò và có tua màu hồng bao quanh. Don nằm sâu khoảng năm inch trong cát và chỉ trồi lên mỗi năm một lần.
Don sinh sản hầu hết từ tháng 1 âm lịch cho đến hết mùa hè. Nơi hợp lưu của sông Trà và biển là một nơi đặc biệt và độc đáo với don. Vào khoảng thời gian này, người dân địa phương thường đổ xô đi cào don.
Người ta dùng một dụng cụ có hình máng nước gọi là cào để cào don. Nứa được đan bằng những thanh tre dày, khung mỏng đến mức cát có thể lọt ra ngoài.
Cào kéo một sợi dây quanh lưng và giữ xẻng ở tư thế đi lùi. Sau khi cào, không ở trong bùn, cát rơi xuống nước. Don rất giống với con trai, chỉ những người chuyên cào xuống mới phân biệt được.
Khi cào không về, người ta vớt hết rong rêu và các loại sên ra, sau đó ngâm vào nước (tốt nhất là nước vo gạo) khoảng nửa ngày cho bùn đất ra hết. Chuẩn bị một nồi nước, khi nước sôi dùng đũa bếp khuấy mạnh và đều tay vì đừng há miệng, rời cát.
Sau đó tách don và nước luộc don, dùng đũa đảo đều cho thịt don rơi ra khỏi vỏ. Sau khi lột da, thịt don được cho vào nước sốt don đun sôi lại, thêm hành phi, ớt xanh, tùy khẩu vị mà nêm nếm nhưng nhất định phải cay cay để dậy mùi thơm.
Món don sau khi chế biến chỉ còn là một bát nước trắng đục chứa rất nhiều don. Để món ăn thêm đậm đà, bát ăn nên có thêm ít hành tây xắt mỏng và một ít bánh tráng sống hoặc chín tùy sở thích.
Khi du khách húp một bát don nóng hổi, hãy cho thêm chút ớt cay hoặc thêm chút tương ớt xào kiểu Middel. Đơn giản vậy thôi nhưng không phải là nỗi nhớ của bao người Quảng Ngãi xa xứ…
***
Trong tiềm thức của bất kỳ người Quảng Ngãi nào, hình ảnh in đậm nhất là hình ảnh bác gánh hàng rong. Ngày xưa, bà không bán las khắp nơi, để khi nào khách thấy thích thì ăn một bát don. Hình ảnh đảm đang, chịu thương, chịu khó vốn có ở những người phụ nữ xứ ấy. Giờ đây những khoản nợ chỉ còn trong ký ức. Don được nấu trong một chiếc nồi hiện đại lớn hơn và được phục vụ tại quầy bar.
Tuy nhiên, cô bán don và món don nổi tiếng rẻ tiền vẫn là một nét văn hóa của vùng núi Ấn – sông Trà. Người Quảng Ngãi dù xa quê nhưng chất mộc mạc vẫn còn; Tôi vẫn thường nghe mùi biển, mùi nước, mùi quê hương ùa về trong tâm trí. Và họ vẫn mơ về một bát don.
Bây giờ, đi đâu ở Quảng Ngãi cũng dễ dàng bắt gặp những quán nhỏ chỉ chuyên bán don. Tuy nhiên, ngon nhất có lẽ vẫn là don Vạn Tượng, bởi người ta thường nói: “Gái làng Sơn không bằng Đôn Vạn Tường”.
Theo xu hướng bán buôn hàng nội, những gói don đã được nấu đông lạnh theo xe vào Sài Gòn, sẵn sàng đáp ứng cơn thèm don của người Quảng xa quê.
Tuy nhiên, dường như chúng chỉ vơi bớt được nỗi nhớ chứ không thể mang đúng một hương vị.
Ngày nay, ở Sài Gòn có nhiều nơi treo biển bán don nhưng nét đặc trưng trong tô don ít nhiều đã lỗi thời. Dù có vô số loại gia vị đi kèm thì đầu bếp dù có điêu luyện đến đâu cũng khó lòng đánh lừa được vị giác của những thực khách đã từng nếm thử món nướng ở Quảng Ngãi. Nhìn thì có vẻ đơn giản, một bát don chỉ có một thìa nhỏ ruột, ít nước mắm nguyên chất và rau thơm, vỏ nhưng không phải vì nó dễ chế biến, món này ăn ở đâu cũng được và ai cũng nấu được. .
Don từng được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam bình chọn vào Top 100 món ăn đặc sản Việt Nam năm 2020-2021. Don chắc chắn là món ăn tinh thần, đại diện cho linh hồn ẩm thực của Quảng Ngãi, hấp dẫn du khách.
Chỉ cần về Quảng Ngãi, thưởng thức ngay một chiếc xe bán tải, bạn sẽ cảm nhận ngay được chất quê và hồn người xứ này.
Hình ảnh bát don luôn là kỉ niệm đẹp nhất để nhiều người nhớ và tìm về.
Lân Khôi
[yeni-source src=”” alt_src=”https://www.phunuonline.com.vn/ve-quang-ngai-an-mot-to-don-a1492110.html” name=””]
