Nếu sự mong đợi về một tuổi thơ thiếu thốn nhưng vô tư được đáp lại bằng bóng dáng thẳng tắp của bác bán bánh cam, bác cu đơ đeo khay bánh vàng ươm ở đầu ngõ, thì đó đích thị là chiếc bánh của hạnh phúc.
 |
| Bánh cam, bánh căn có lẽ sinh ra là để dành cho nhau, không bao giờ chịu cảnh “bạn thân” |
Cái cớ của sự kỳ vọng trẻ con
Có thể bạn thích
Tôi tin chắc rằng nếu ai đã từng trải qua một tuổi thơ với những mong chờ về bánh cam, bánh cốm thì hẳn đã có một tuổi thơ thật đẹp và trọn vẹn.
Tôi đã từng háo hức chờ đợi những chú bán bánh, cam, bánh cuốn như một người quen. Giọng ông có lúc khàn đi vì nắng mưa nhưng vẫn vang vọng đầu ngõ như một lời hứa danh giá với lũ trẻ. “Ai bánh cam, bánh còng đây… Bánh cam, bánh 1 đồng, 2 cái đây…”. Người bán bánh xèo – hình ảnh quen thuộc của lũ trẻ xóm tôi những năm đầu thập niên 80 – giờ đã trở thành một kỷ niệm đẹp trong ký ức tôi.
Tuổi thơ của tôi và nhiều bạn cùng trang lứa thật may mắn vì hầu như được thưởng thức trọn vẹn những món quà vặt ngon dân dã. Độ ngon của những chiếc bánh ấy cho đến bây giờ không từ nào có thể diễn tả được. Giữa muôn vàn món ăn ngon và phong phú thời hiện đại, chắc hẳn những món quà vặt tuổi thơ đã ít nhiều bị mai một. Có những món ăn tuổi thơ bằng cách nào đó đã biến mất một cách bí ẩn, không để lại dấu vết.
May mắn thay, bánh cam, bánh cốm vẫn còn thấp thoáng đâu đó giữa cuộc sống bộn bề. Đôi khi, mâm bánh ấy xuất hiện giữa chợ đông gây xao xuyến cho những ai từng mê bánh “quê”.
bộ đôi hoàn hảo
Bánh cam, bánh dày – những loại bánh chiên làm bằng bột năng có tráng một lớp nước đường vàng óng gợn sóng bên ngoài – từng có mặt ở nhiều vùng miền. Ở Sài Gòn, vẫn có những xe cam bán dạo trên đường phố.
Gọi là bánh cam vì có hình tròn và màu cam nhưng thực ra bánh không có vị cam. Còn chiếc còng thì có hình tròn, rỗng ở giữa, một phần giống chiếc còng nên rất “chết”. Bánh cam đầy đặn hơn vì nhân là đậu xanh xay nhuyễn, còn bánh cống không có nhân.
Bánh cam làm nhiều công đoạn hơn các loại bánh rán khác như bánh tiêu, bánh tét… Chỉ riêng phần vỏ bánh phải tính toán tỷ lệ trộn bột nếp và bột gạo. Có người cho thêm bột khoai để vỏ bánh đủ mềm. Quá nhiều bột gạo và bánh rán bị cứng. Bột nếp nhiều làm bánh nhão. Nhân đậu xanh nếu không khéo sẽ bị chua, bánh bị thiu.
Công đoạn nặn bánh có lẽ là công đoạn nhàn nhất: lấy một miếng bột, vo tròn rồi ấn dẹt trong lòng bàn tay. Bẻ một viên đậu nhỏ hơn, cho vào giữa viên bột, túm lại và vo tròn sao cho vỏ ôm lấy nhân. Sau khi rửa sạch bánh, lăn bánh qua lớp mè rồi thả vào chảo dầu đang sôi, chiên đến khi bánh nổi, vàng đều hai mặt. Sau đó, người ta đánh nước đường đến khi sánh lại, có màu vàng nâu óng ánh. Bánh sau khi chiên xong sẽ được tráng một mặt qua lớp đường này. Lớp trên cùng của bánh là thứ thu hút ánh nhìn. Nó cứ tỏa sáng, gợi cảm giác thèm ăn, nhất là dưới ánh nắng ban mai.
Một chiếc bánh cam ngon phải nằm gọn trong lòng bàn tay. Cắn một miếng, lớp vỏ giòn bên ngoài và mềm bên trong. Cắn miếng thứ hai, chạm ngay miếng đậu thơm bùi. Thói quen ăn bánh cam của mình hơi khác một chút, mình luôn tự tay chắt bỏ phần nước đường bên ngoài để ăn riêng. Lớp đường khô cứng như kẹo, nhai sướng cả rộp.
Bánh cam, bánh cuốn có lẽ sinh ra là để dành cho nhau. Không ai bán bánh cam riêng, huống chi bánh cuông. Người mua cũng vậy, lúc nào cũng mua cặp này, cặp nọ, như sợ chúng “lẻ”. Ngay cả chiếc bánh dường như cũng có ý nghĩa. Đẹp từ những điều rất đỗi bình thường.
Đội cửa hàng bánh
 |
| Những mâm bánh cam, bánh căn ngày càng hiếm ở Sài Gòn |
Không rõ bánh cam, bánh cuông ra đời từ bao giờ. Hàng chục năm trước, bánh cam, bánh cuờng được xếp trên chiếc mâm nhôm, nhô cao như chóp nón. Một khay bánh được sắp xếp khéo léo có thể chứa tới 40-50 chiếc. Với khay bánh to và cồng kềnh như vậy, người bán không thể xách hay kẹp nách. Họ chỉ còn cách đội nón, rong ruổi khắp phố phường, len lỏi vào các ngõ sâu để bán.
Mâm nặng nên người bán hầu hết là đàn ông. Chúng di chuyển liên tục với tiếng kêu quen thuộc. Những người đàn ông mặc bánh đi buôn mà tôi gặp đều có một điểm chung là thích mặc áo sơ mi dài tay, có 2 túi ngực. Tiền bán hàng có khi được khách tiện tay nhét vào túi, khi họ vật vã với mâm bánh mì nặng trĩu trên đầu.
Mâm bánh đẹp đẽ ngon lành ấy đi hết một chặng đường mà không bao giờ bị rơi hay đổ. Những người đội bánh đi buôn uyển chuyển, khéo léo như nghệ sĩ xiếc. Họ giữ lưng thẳng, đầu và cổ phối hợp với nhau để giữ thăng bằng, giữ cho bánh xe đứng yên trong suốt hành trình.
Món bánh quê với giá “bèo bọt” không thể làm giàu hay khá giả cho họ. Có lẽ lòng yêu nghề đã giúp họ gắn bó với những cung đường xuôi ngược cả đời người đến mức “rải rác”. Một nghề vất vả, đổ nhiều mồ hôi để đổi lấy những niềm vui nhỏ nhoi qua ngày.
 |
| Bánh cam được tạp chí du lịch CNN Travel của Mỹ bình chọn trong top 30 món bánh rán ngon nhất thế giới |
Thời đó, cùng với bán cam, bánh cốm, bánh bông lan, bánh khiên cũng có hình thức “buôn bánh” tương tự. Hãy nghĩ về nó, điều này giống như tiếp thị hiện đại. Thay vì ngồi một chỗ chờ khách đến mua, “đội buôn” giúp người bán linh hoạt hơn khi tiếp cận được nhiều người mua ở nhiều nơi.
Giờ đây, thật khó để bắt gặp lại hình ảnh bán buôn độc đáo này. Nó dường như là một hình ảnh đại diện của thời gian tồi tệ. Nếu tình cờ gặp lại, có lẽ ta chỉ thấy tiếc.
Giới trẻ hiện nay không mặn mà với loại bánh này vì nó khá ngọt. Tôi đã từng chạy theo một chiếc xe bánh cam, mua một cặp bánh cam và còng, rồi nghe người bán hàng tâm sự. Xe bánh cam đa phần khách mua để ăn cho đỡ nhớ chứ ăn không nhiều. Trung niên đã qua, bánh cam, bánh cốm chiên lâu, lớp nước đường bên ngoài trở nên khô cứng, ai răng yếu cũng phải bó tay. Có lẽ vì vậy mà ở Tri Tôn (An Giang), người dân nảy ra sáng kiến ăn bánh cam với… bánh chưng. Những miếng bánh cam được bẻ nhỏ, nhúng vào nước dùng của bát bánh canh, ăn kèm như một loại “topping” gây bất ngờ cho du khách.
Ít ai có thể ngờ rằng, một chiếc bánh quen thuộc bao năm nay lại phải nép mình lặng lẽ đến vậy. Tuy nhiên, nỗi buồn dường như cũng vơi đi phần nào khi đọc được tin vui. Tháng 5/2022, tạp chí du lịch nổi tiếng của Mỹ – CNN Travel đã công bố danh sách 30 món chiên ngon nhất thế giới, trong đó món bánh cam của Việt Nam xếp ở vị trí thứ 18.
Thực tế, món bánh tuổi thơ này đã vượt ra khỏi ngõ nhỏ, chợ quê để được thế giới công nhận. Có thể điều này sẽ mở ra cơ hội để chiếc bánh đó trở lại thời hoàng kim như xưa. Không phải là nó vui vẻ!
Tran Huyen Trang
Nguồn hình ảnh: Internet
[yeni-source src=”” alt_src=”https://www.phunuonline.com.vn/banh-cam-banh-cong-1-dong-2-cai-a1498447.html” name=””]
