Trước đây, cơm lam – món ăn truyền thống của người Tày ở xã Hòa Mục, huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn chỉ có vào dịp Tết lúa mới, lễ hội hay Tết Nguyên đán. Nhưng hiện nay, cơm lam hàng ngày được người dân trong xã làm ra để bán cho khách du lịch.
Ai đã có dịp dừng chân tại bản Đôn, xã Hòa Mục, huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn đều có dịp thưởng thức món cơm lam của người Tày nơi đây với hương vị thơm ngon đặc trưng của ống tre và xôi vùng cao mang tên “Khau nua Lech” – một loại xôi đặc sản của Bắc Kạn. Theo lời giới thiệu của người dân, mùa lúa lam trước đây chỉ kéo dài từ khoảng tháng 9 – tháng 10 âm lịch cho đến sau Tết Nguyên đán. Trước đây, người dân thường trồng một vụ nên họ chỉ có thời gian làm lúa ống tre, tất cả nguyên liệu như lúa, lạc đều do gia đình tự trồng trọt, trồng trọt để phục vụ sinh kế, còn lại đem bán.
Ống tre sau khi bóc vỏ sẽ được bó lại và bán cho khách hàng
Chia sẻ kinh nghiệm làm cơm lam, bà Hà Thị Lệ (thôn Đôn, xã Hòa Mục, huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn) cho biết, bà đã làm cơm lam được 30 năm. Để có những ống tre ngon, bạn phải chọn những ống tre có bề mặt đều và có thành dày vừa phải. Xôi phải có hạt đều, nếp nương là ngon nhất. Để cơm lam ngon, xôi cần ngâm từ 3-6 tiếng, cho lạc vào luộc chín; Trộn đều gạo và đậu phộng rồi cho vào ống tre đã rửa sạch để ráo nước. Cho cơm cách miệng ống khoảng 2-3cm, cuộn lá chuối thành nút, buộc lá vừa đủ chặt (để khi gạo nở ra không bị gãy ống) rồi nướng ống tre trên cái bếp…
Bà Hà Thị Lệ chia sẻ: “Để nướng một ống ống tre nấu chín sẽ mất khoảng 20 – 30 phút tùy theo độ dày của ống tre. Trước đây chúng ta thường dùng xôi nương để làm cơm ống tre, nhưng bây giờ thì có thể. Thay thế bằng Khau Nua Lết. Loại xôi này vẫn cho ra những ống xôi thơm nhất”.
Công đoạn cuối cùng trước khi bán cơm tre
Nếu ai đã một lần thưởng thức món cơm lam của người Tày ở bản Đôn sẽ không thể nào quên được hương vị thơm, dẻo, bùi bùi của xôi và đậu phộng trộn lẫn với nhau. Ông Nguyễn Minh Chiến (Hà Nội) mỗi lần đến đây công tác đều ghé qua mua cơm ống tre về làm quà. “Tôi có dịp đi qua huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn và thưởng thức món cơm lam của người Tày ở đây. Tôi thấy cơm lam Bắc Kạn khác hẳn những vùng tôi từng ăn. Cơm lam ở đây thơm hơn và đặc biệt là chấm muối vừng rất ngon, mỗi lần đi qua đây tôi đều mua về Hà Nội về làm quà cho bạn bè, gia đình”.
Ngoài cơm tre, bánh chuối cũng là món quà dân dã được bán ở các điểm dừng chân dọc quốc lộ 3 đoạn qua huyện Chợ Mới. Theo bà Mã Thị Uyên ở thôn Giác, xã Hòa Mục, huyện Chợ Mới (Bắc Kạn), việc chọn chuối để làm bánh cũng rất quan trọng và sẽ quyết định đến chất lượng của bánh. Món bánh dân dã này đòi hỏi rất nhiều kinh nghiệm và sự khéo léo của người làm: Củ chuối rửa sạch, thái lát mỏng rồi ngâm vào nước tro để loại bỏ nhựa. Củ chuối sau khi ngâm được rửa sạch, luộc chín rồi nghiền thành bột. Bột củ chuối trộn với bột gạo nếp, thêm một ít đường rồi tạo hình thành bánh, gói trong lá chuối rồi hấp chín.
Bánh củ chuối Bắc Kạn (Ảnh ST)
Bà Ma Thị Uyên cho biết: “Ngoài cơm lam và bánh giò, gia đình tôi còn có bánh chuối. Nguyên liệu làm bánh là rễ chuối rừng. Củ chuối thường có 2 lớp, khi lấy làm bánh thì phải loại bỏ các lớp, ngoài việc chọn nhân, khi làm bánh sẽ không có sợi, sau đó mới thực hiện các công đoạn và gói bánh lại.Ngày xưa, khi chưa có máy, chúng ta phải làm Đập bằng tay nhưng giờ có máy thì dễ hơn nhiều”.
Ngày nay, các loại bánh và quà tặng đặc sản địa phương rất phong phú và đa dạng. Tuy nhiên, nhiều người khi có dịp đi qua Chợ Mới (Bắc Kạn) vẫn bị thu hút bởi những món quà mộc mạc, mộc mạc do chính người dân địa phương làm. Ít nhiều ai cũng chọn mua cho mình những bó cơm lam hay hàng chục chiếc bánh chuối về làm quà cho gia đình, bạn bè.
[yeni-source src=”” alt_src=”https://kenh14.vn/dung-chan-ven-quoc-lo-3-thuong-thuc-dac-san-nguoi-tay-20231124090441532.chn” name=” “]
